Skolyoz
Skolyoz omurganın yana doğru 10 derecenin üzerindeki eğilmesidir. Normal ve sağlıklı omurgada, omurlar arkadan bakıldığında yukarıdan aşağıya yani boyun, sırt ve bel bölgelerinde düz bir hat şeklinde uzanır.
Skolyozda ise omurlar sağa veya sola doğru yer değiştirir ve aynı zamanda kendi eksenleri etrafında döner. Bu nedenle üç boyutlu bir deformite (şekil bozukluğu) olarak tanımlanır.
Skolyozun Sıklığı
- \Skolyoz, toplumda yaklaşık %2 ila 4 oranında görülür.
- \Bunlardan çok büyük bir kısmı düşük dereceli eğriliklerdir. Kız çocuklarda erkek çocuklara göre yaklaşık 8-10 kat daha sık görülebilir.
- \Skolyozu olan kişilerin ancak yüzde 10’u tedavi gerektirecek dereceye ilerler.
- \Düzenli egzersiz yapma, sırt kaslarını kuvvetlendirme, kondisyonu arttırma ve daha formda olma skolyoz takibinin ve tedavisinin hemen her basamağında yer alan vazgeçilmez öğelerdendir.
- \Okul çocuklarında %1.5 oranında görülmekte olup, Türkiye’de en az 150.000 çocukta skolyoz olduğu tahmin edilmektedir.
Skolyoz Çeşitleri
Skolyozun ana türleri/sınıflandırmaları şunları içerir:
- \İnfantil İdiyopatik Skolyoz
- \Juvenil İdiyopatik Skolyoz
- \Adolesan İdiyopatik Skolyoz
- \Erişkin İdiyopatik Skolyoz
- \Nöromüsküler Skolyoz
- \Konjenital Skolyoz
- \Ameliyat Sonrası Deformite/Skolyoz
- \Erişkin Dejeneratif Skolyoz
- \Yapısal skolyoz
- \Yapısal olmayan skolyoz
İdiyopatik Skolyoz
En sık görülen skolyoz türü; sebebi tam olarak bilinmeyen ‘idiopatik’ skolyozdur. Skolyozlu bireylerin yaklaşık %80’i idiyopatik olarak kabul edilir. Omurgada yana doğru eğilme ‘S’ veya ‘C’ şekilli olabilir.
Yana doğru eğilme dışında omurların kendi etraflarında dönmesi de en hafif formlar dahil olmak üzere tüm idiopatik skolyozlarda görülür. Omurlardaki bu dönme sırtta veya belde asimetrik çıkıntılar oluşmasına sebep olur.
Bu tip skolyoz, hastanın yaşına göre sınıflandırılır. İdiyopatik skolyoz türleri şunlardır:
- İnfantil İdiyopatik Skolyoz: Doğumdan 3 yaşına kadar çocukları etkileyen idiyopatik skolyoz.
- Juvenil İdiyopatik Skolyoz: 3 ila 9 yaş arası çocukları etkileyen idiyopatik skolyoz.
- Adolesan İdiyopatik Skolyoz: 10 ila 18 yaş arası çocukları etkileyen idiyopatik skolyoz.
- Erişkin İdiyopatik Skolyoz: Erişkinleri etkileyen idiyopatik skolyoz.
Konjenital Skolyoz
Üçüncü sıklıkla ise konjenital skolyoz görülür. Anne karnındaki çocuğun gelişimi sırasında ortaya çıkan omurga anomalilerine bağlı bir skolyoz türüdür. Konjenital skolyoz ilk yıllarda hızlı bir ilerleme gösterir. Bu sebeple erken dönemlerde ortaya çıkan konjenital skolyozun tedavi süreci küçük yaşlarda cerrahi müdahaleyi gerektirebilir.
Bunların dışında, nörofibromatozis, çeşitli romatizmal hastalıklar, osteogenezis imperfecta, marfan sendromu, Ehler Dsanlos gibi çeşitli bağ dokusu hastalıkları, omurga kırıkları, omurga enfeksiyonları, Morquio, Gaucher hastalığı gibi çeşitli metabolik hastalıklar ve bazı genetik sendromik hastalıklar skolyoza neden olabilir.
Erişkin Skolyoz
Skolyozlu birçok yetişkin, çocuklukta veya ergenlikte başlayan ve yetişkinlikte de devam eden skolyoza sahiptir. Bununla birlikte, diğer yetişkin skolyoz tiplerine de sahip olabilir. Örneğin, yetişkin dejeneratif skolyoz, omurgadaki aşınma ve yıpranmadan kaynaklanır.
Konjenital Skolyoz Nedir?
Kökenleri esas alındığında farklı türleri olan skolyoz, doğum öncesi yani bebek henüz anne karnında iken gelişmiş ise bu skolyoz türüne konjenital skolyoz (doğumsal – doğuştan skolyoz) denir.
Konjenital skolyozda ,skolyoz oluşumunun fetal gelişimin erken döneminde (ilk 4-6 hafta boyunca) meydana geldiği düşünülmektedir. Konjenital skolyoz doğumda mevcut olmasına rağmen, çocuk büyüyene kadar fark edilemeyebilir.
Konjenital skolyoz genetik aktarım göstermez. Meydana gelme sıklığı (yani insidans oranı) ise belirsizdir. Bununla birlikte, idiyopatik skolyozdan çok daha az yaygındır.
Konjenital Skolyoz Neden Olur?
Anne karnında omurga, ilk olarak bir tüpü andıracak şekilde oluşur. Sonrasında ise tüp şeklindeki bu yapı bölünerek, omurları ve arasındaki disklerin oluşumunu sağlar. Konjenital skolyoz, bebeğin anne karnında omurgasının oluşması esnasında meydana gelen anormallikler nedeniyle ortaya çıkan skolyoz tipidir. Anne karnında, bebeğin omurga gelişimi sırasında ortaya çıkan bu bozulmalar konjenital skolyoz tipinin ortaya çıkmasına sebep olur. Gelişme esnasında omurların farklılaşması ya da oluşması ile ilgili olarak ortaya çıkabilen bu durum, farklı 2 şekilde sınıflandırılabilir:
Oluşma sorunları;
Normal şartlar altında standart bir omur, dikdörtgeni andırır. Bir nedenden ötürü anne karnındaki bebeğin omurları tam olarak oluşmamış ve üçgeni andıran bir şekilde gelişmiş ise bu durum konjenital skolyoza sebebiyet verir. Böyle bir durumda omurganın standart şekline göre gelişen kaslar, vücudun bir bölgesine daha fazla baskı yaparak skolyoz gelişimini tetikler.
Ayrılma sorunları;
Ayrılma sorunlarından kastedilen şey, omurga gelişimi sırasında birbirinden ayrılması ve arasında diskler bulunması gereken omurlardan bir ya da bazı durumlarda birkaçının bir bölgeden birbiri ile yapışık kalması durumudur. Yapışık olan kısımdan büyümeyi devam ettiremeyen omur, serbest kısımdan büyüyeceğinden yine bir eğrilik oluşacaktır.
Konjenital skolyoz, bazı durumlarda birden fazla omurda kendisini gösterebilir. Hatta nadir vakalarda birden fazla çeşidinin yine birden fazla omurda görülmesi de mümkündür.
Konjenital Skolyoz Belirtileri
Konjenital skolyoz çoğu zaman doğum sonrası kontrollerde teşhis edilse de bazen bebeğin gelişiminin ilerleyen dönemlerinde de kendisini gösterebilir. Hızlı ilerlediğinden erken tanının önemi büyüktür ve belirli konjenital skolyoz belirtileri şunlardır:
- Eşit olmayan omuzlar
- Bir kalçanın belirgin şekilde diğerinden alçak ya da yüksek olması
- Kürek kemiklerinin öne eğilme pozisyonunda dengesizliği
- Kısa veya sert boyun
- Kaburgalarda eksiklik ya da yapışıklık
- Sırt bölgesinde tüylenme ve/veya gamze
- Kamburluk ya da sırt bölgesindeki yumrular
- Kalp, Böbrek, bağırsak yemek borusu vb organ problemleri
Nöromüsküler Skolyoz
İkinci en sık görülen skolyoz tipi nöromuskuler skolyozdur. Nöromusküler skolyozun temel nedenleri arasında kas veya sinir hastalıkları yer almaktadır.
Sinir hastalıkları beyin (serebral palsi) ve omurilikten kaynaklanabilir; kas hastalıkları ise çocukluk ve daha ileriki dönemlerde görülebilir. Nöromusküler skolyozda, idiyopatik skolyozun aksine solunum sıkıntısı ve duyu kusurlarına daha çok rastlanabilmektedir.
Ameliyat Sonrası Deformite/Skolyoz
Ameliyat sonrası skolyoz, daha önce skolyoz veya spinal füzyon için yapılan ameliyatın bir sonucu olarak ortaya çıkar. Bu tipik olarak daha önce uzun omurga füzyonları olan hastalarda görülür.
Yetişkin Skolyozu Nedir?
Skolyoz genellikle çocukluk döneminde gelişir, ancak yetişkinlerde de ortaya çıkabilir. Yetişkin, gelişimini tamamlamış (yani 18 yaşını doldurmuş veya ergenlik dönemini geçirmiş) hastaları ifade eder. Erişkin skolyozu, nedenleri açısından çocukluk skolyozundan farklıdır ve tedavi hedefleri de farklıdır.
Skolyoz, omurganın (omurga) şeklini olumsuz yönde etkileyen bir kas-iskelet sistemi bozukluğudur. Omurga, omur adı verilen kemiklerden oluşur. Normalde arkadan bakıldığında bu kemikler (omurlar) düz bir çizgide arkaya doğru inerler.
Omurganın normal (önden arkaya) kıvrımları vardır; ancak skolyoz, omurganın yana doğru olan eğriliğidir. Bu nedenle, bir skolyotik omurga (arkadan bakıldığında) düz olmayacak ve “C” veya “S” harfi gibi yana doğru eğik görünebilir. Erişkin skolyozu toplumda oldukça yaygındır.
Erişkin skolyozun nedenleri aşağıdaki sebepler olabilir:
- Çocukluk skolyozunun ilerlemesi
- Omurganın aşırı aşınması
- Nöromüsküler hastalıklar
- Daha önce yapılan omurga ameliyatı
- Omurga yaralanmaları (örneğin kırıklar)
- Omurga içinde ve/veya çevresinde tümörler
- Omurga enfeksiyonları
Yetişkin Skolyozunun Çeşitleri
Yetişkin skolyozu da bir dizi farklı sınıflandırmaya ayrılabilir.
- Erişkin İdiopatik Skolyoz: İdiyopatik sadece kökeni bilinmeyen anlamına gelir; bu nedenle yetişkin idiyopatik skolyoz, skolyozun kesin nedeninin bilinmediği anlamına gelir.
- Erişkin Dejeneratif Skolyoz: Erişkin dejeneratif skolyoz, yaşlanma ve omurganın yapısındaki aşınma ve yıpranma sebebiyle oluşur.
- Ameliyat Sonrası Deformite Skolyoz: Ameliyat sonrası deformite, daha önce skolyoz veya spinal füzyon ameliyatı geçirmenin bir sonucu olarak ortaya çıkar.
- Nöromusküler Skolyoz: Nöromüsküler skolyoz, sinir ve kas fonksiyonlarını olumsuz etkileyen hastalıklardan kaynaklanır. Kas distrofisi, serebral palsi ve çocuk felci, kasları etkileyen ve skolyoz gelişimine yol açabilen nörolojik durumlara örnektir.
Yetişkin Skolyoz Belirtileri
- Yetişkin skolyozunun olası semptomları ve belirtileri şunları içerebilir:
- Sırt ağrısı ve/veya bel ağrısı
- Bacaklarda ağrı
- Çabuk yorulma
- Önden veya arkadan bakıldığında omurganın bir tarafa “C” ve/veya “S” şeklinde eğriliği
- Sırtta kambur(kifoz) olabilir
- Kalça ve/veya omuz seviyesindeki eşitsizlik
Bu semptomlar tipik olarak yetişkin omurgasındaki dejeneratif değişikliklerden kaynaklanır. Yetişkinler, kademeli bir işlev kaybı ve günlük aktiviteleri gerçekleştirme yeteneğinde bir azalma yaşayabilir.